نظام های رتبه بندی دانشگاه ها: تعالی در کلاس جهانی

نظام های رتبه بندی دانشگاه ها: تعالی در کلاس جهانی

نویسندگان: دکتر محمد حسن‌زاده و سمانه رحیمیان
انتشارات: آینده‌آموزان آتا
سال انتشار: زمستان ۱۴۰۳

پیشگفتار

دانشگاه­ها بخش مهم و تعیین­کننده آموزش عالی به حساب می­آیند و نقش تعیین­کننده­ای در تربیت نیروی انسانی مورد نیاز بخش عمده­ای از جامعه را ایفا می­کنند. از سوی دیگر، شکافتن مرزهای دانش علمی و دستیابی به افق­های نوین مبتنی بر تحقیق و توسعه نیز از ماموریت­های دانشگاه­ها به شمار می­رود. فارغ از تحولات نسلی شگرف در دانشگاه­ها و گسترش ماموریت­های دانشگاه­ها از آموزش، پژوهش، کارآفرینی به دانشگاه­های جامعه-محور، جهانی­شدن آموزش عالی، دانشگاه­ها را در کنار یکدیگر قرار داده است.

دانشجویان، کارفرمایان، و حتی آحاد جامعه با تفاوت­هایی  کمابیش، به آموزش عالی جهانی دسترسی دارند. تحصیل در کشورهای مختلف از قاره­های گوناگون نه تنها امری عجیب به حساب نمی­آید بلکه به یک روال معمول تبدیل شده است. به دنبال جهانی شدن آموزش عالی، تامین مالی و دسترسی به منابع متنوع برای ادامه حیات به دستورکار اصلی دانشگاه ها تبدیل شده است. دانشگاه ها تلاش می­کنند نظر دانشجویان مستعد، کارفرمایان عمده، و پشتیبانان تاثیرگذار را جلب کنند تا از این طریق به صورت توآمان به ترجمان دانش و ارتقای توان عملیاتی خود سرعت بیشتری ببخشند و تاثیر خود بر جامعه محلی و جهانی را عمیق­تر کنند.

در یک محیط جهانی شده و متصلِ در حال رشد به سوی فرادانشگاه (متاورسیتی)^[1] و ظهور محمل­های آموزشی گوناگون با دسترسی آزاد، دانشگاه­ها نیاز به برندسازی دارند. برندسازی دانشگاه­ها در مقام مقایسه با سایرین معنا پیدا می کند. رتبه‌بندی  دانشگاه­ها از سوی موسسات مختلف به عنوان پاسخی سریع و دنباله دار به نیاز دانشگاه­ها برای دیده شدن در جامعه، و نیاز روزافزون دانشجویان برای انتخاب محل تحصیل، و نیاز کارفرمایان و همتایان برای برقراری ارتباط همکاری در نظر گرفته می­شود. به همین دلیل، رتبه‌بندی  دانشگاه­ها نباید با ارزیابی عملکرد که امری درونی و یا بیرونی معطوف به ماموریت­هاست، در هم آمیخته شود. رتبه‌بندی  دانشگاه­ها، ابزاری برای مقایسه دانشگاه های مختلف با معیارهایی مشترک است که از سوی دانشجویان، کارفرمایان، همتایان، و جامعه به عنوان نقاط اتکاء برای انتخاب در نظر گرفته می شوند.

همزمان با نیاز روزافزون به «امکان مقایسه دانشگاه ها»، نظام­های رتبه‌بندی  گوناگونی در سطح ملی، منطقه ای و جهانی شکل گرفته است. ورود دانشگاه­ها به نظام­های رتبه‌بندی ، امکان مقایسه آنها با همتایان شان را فراهم می آورد. برای فهم ارزش رتبه‌بندی  دانشگاه­ها کافی است که به زمانی که آنها وجود نداشته باشند فکر کنیم. در نبود رتبه‌بندی  دانشگاه­ها، امکان دستیابی به فهم نظام­مند از کلیت آموزش عالی برای عموم مردم و دانشجویان و کارفرمایان حاصل نمی­شود. با وجود رتبه‌بندی­ها، با کمترین تلاش امکان برآوردی جامع از شاکله آموزش عالی در کشورها و مناطق جغرافیایی فراهم می­شود. هر چند رتبه‌بندی­ها باید به صورت مداوم به دنبال رفع کاستی­ها و انطباق بیشتر با واقعیت میدانی خود باشند، اما وضعیت موجود آنها نیز برای دستیابی به فهم مشترکی از آموزش عالی کشورها کمک می کند.

کتاب حاضر به دنبال کتاب پیشین^[2]، بر آن است که نظام­های رتبه‌بندی  دانشگاهی را معرفی کند. هدف اصلی این کتاب کمک به مدیران و دست اندرکاران دانشگاه ها و آموزش عالی برای شناخت دقیق نظام­های رتبه‌بندی  است. بر این اساس، اطلاعات مربوط به تاریخچه، شاخص­ها، نحوه گردآوری داده­های نظام های  رتبه‌بندی  گردآوری، دسته بندی و ارائه شده است. امیدواریم اطلاعات ارائه شده در این کتاب به فهم عمیق­تر نظام های رتبه‌بندی  دانشگاه­ها کمک کند. در پایان از نویسنده همکار سرکار خانم سمانه رحیمیان دانشجوی دکتری مدیریت دانش و ناشر محترم جهت انتشار کتاب قدردانی می­کنم. منتظر دریافت نظرات، پیشنهادات و نقدهای خوانندگان محترم خواهیم بود.

دکتر محمد حسن زاده

استاد دانشگاه تربیت مدرس

زمستان 1403