نظامهای رتبهبندی دانشگاهها: تعالی در کلاس جهانی
150,000 تومان
پیشگفتار
دانشگاهها بخش مهم و تعیینکننده آموزش عالی به حساب میآیند و نقش تعیینکنندهای در تربیت نیروی انسانی مورد نیاز بخش عمدهای از جامعه را ایفا میکنند. از سوی دیگر، شکافتن مرزهای دانش علمی و دستیابی به افقهای نوین مبتنی بر تحقیق و توسعه نیز از ماموریتهای دانشگاهها به شمار میرود. فارغ از تحولات نسلی شگرف در دانشگاهها و گسترش ماموریتهای دانشگاهها از آموزش، پژوهش، کارآفرینی به دانشگاههای جامعه-محور، جهانیشدن آموزش عالی، دانشگاهها را در کنار یکدیگر قرار داده است.
دانشجویان، کارفرمایان، و حتی آحاد جامعه با تفاوتهایی کمابیش، به آموزش عالی جهانی دسترسی دارند. تحصیل در کشورهای مختلف از قارههای گوناگون نه تنها امری عجیب به حساب نمیآید بلکه به یک روال معمول تبدیل شده است. به دنبال جهانی شدن آموزش عالی، تامین مالی و دسترسی به منابع متنوع برای ادامه حیات به دستورکار اصلی دانشگاه ها تبدیل شده است. دانشگاه ها تلاش میکنند نظر دانشجویان مستعد، کارفرمایان عمده، و پشتیبانان تاثیرگذار را جلب کنند تا از این طریق به صورت توآمان به ترجمان دانش و ارتقای توان عملیاتی خود سرعت بیشتری ببخشند و تاثیر خود بر جامعه محلی و جهانی را عمیقتر کنند.
در یک محیط جهانی شده و متصلِ در حال رشد به سوی فرادانشگاه (متاورسیتی)[1] و ظهور محملهای آموزشی گوناگون با دسترسی آزاد، دانشگاهها نیاز به برندسازی دارند. برندسازی دانشگاهها در مقام مقایسه با سایرین معنا پیدا می کند. رتبهبندی دانشگاهها از سوی موسسات مختلف به عنوان پاسخی سریع و دنباله دار به نیاز دانشگاهها برای دیده شدن در جامعه، و نیاز روزافزون دانشجویان برای انتخاب محل تحصیل، و نیاز کارفرمایان و همتایان برای برقراری ارتباط همکاری در نظر گرفته میشود. به همین دلیل، رتبهبندی دانشگاهها نباید با ارزیابی عملکرد که امری درونی و یا بیرونی معطوف به ماموریتهاست، در هم آمیخته شود. رتبهبندی دانشگاهها، ابزاری برای مقایسه دانشگاه های مختلف با معیارهایی مشترک است که از سوی دانشجویان، کارفرمایان، همتایان، و جامعه به عنوان نقاط اتکاء برای انتخاب در نظر گرفته می شوند.
همزمان با نیاز روزافزون به «امکان مقایسه دانشگاه ها»، نظامهای رتبهبندی گوناگونی در سطح ملی، منطقه ای و جهانی شکل گرفته است. ورود دانشگاهها به نظامهای رتبهبندی ، امکان مقایسه آنها با همتایان شان را فراهم می آورد. برای فهم ارزش رتبهبندی دانشگاهها کافی است که به زمانی که آنها وجود نداشته باشند فکر کنیم. در نبود رتبهبندی دانشگاهها، امکان دستیابی به فهم نظاممند از کلیت آموزش عالی برای عموم مردم و دانشجویان و کارفرمایان حاصل نمیشود. با وجود رتبهبندیها، با کمترین تلاش امکان برآوردی جامع از شاکله آموزش عالی در کشورها و مناطق جغرافیایی فراهم میشود. هر چند رتبهبندیها باید به صورت مداوم به دنبال رفع کاستیها و انطباق بیشتر با واقعیت میدانی خود باشند، اما وضعیت موجود آنها نیز برای دستیابی به فهم مشترکی از آموزش عالی کشورها کمک می کند.
کتاب حاضر به دنبال کتاب پیشین[2]، بر آن است که نظامهای رتبهبندی دانشگاهی را معرفی کند. هدف اصلی این کتاب کمک به مدیران و دست اندرکاران دانشگاه ها و آموزش عالی برای شناخت دقیق نظامهای رتبهبندی است. بر این اساس، اطلاعات مربوط به تاریخچه، شاخصها، نحوه گردآوری دادههای نظام های رتبهبندی گردآوری، دسته بندی و ارائه شده است. امیدواریم اطلاعات ارائه شده در این کتاب به فهم عمیقتر نظام های رتبهبندی دانشگاهها کمک کند. در پایان از نویسنده همکار سرکار خانم سمانه رحیمیان دانشجوی دکتری مدیریت دانش و ناشر محترم جهت انتشار کتاب قدردانی میکنم. منتظر دریافت نظرات، پیشنهادات و نقدهای خوانندگان محترم خواهیم بود.
دکتر محمد حسن زاده
استاد دانشگاه تربیت مدرس
زمستان 1403
“
نویسندگان: دکتر محمد حسن‌زاده و سمانه رحیمیان
انتشارات: آینده‌آموزان آتا
سال انتشار: زمستان ۱۴۰۳
هدف کتاب
این کتاب به بررسی نظامهای مختلف رتبهبندی دانشگاههای جهان می‌پردازد و هدف آن کمک به مدیران، دست‌اندرکاران آموزش عالی و پژوهشگران برای شناخت دقیق این نظام‌ها، شاخصها، روش‌شناسی‌ها و منابع داده‌ای است که در رتبهبندی دانشگاهها استفاده می‌شوند.
فهرست مطالب کلیدی
- رتبهبندی شانگهای
- معیارها: جوایز نوبل، پژوهشگران پراستناد، مقالات در نشریات معتبر، استنادات.
- نقاط قوت: تمرکز بر پژوهش و شفافیت.
- نقاط ضعف: گرایش به دانشگاههای انگلیسی‌زبان.
- رتبهبندی تایمز (THE)
- معیارها: آموزش، پژوهش، استنادات، وجهه بین‌المللی، درآمد صنعتی.
- نقاط قوت: ترکیب معیارهای آموزشی و پژوهشی.
- نقاط ضعف: تأکید بر علوم سخت و انگلیسی‌زبان.
- رتبهبندی تأثیر (THE Impact Rankings)
- معیارها: دستیابی به اهداف توسعه پایدار سازمان ملل (SDGs).
- نقاط قوت: ارزیابی تأثیر اجتماعی و اقتصادی دانشگاهها.
- رتبهبندی سایمگو (Scimago)
- معیارها: تولیدات علمی، همکاری‌های بین‌المللی، نوآوری.
- نقاط قوت: استفاده از دادههای اسکوپوس و جامعیت.
- رتبهبندی کیواس (QS)
- معیارها: شهرت دانشگاه، نسبت دانشجو به استاد، استنادات.
- نقاط قوت: معیارهای متنوع شامل آموزش و پژوهش.
- رتبهبندی لایدن (Leiden)
- معیارها: تأثیر علمی، همکاری‌های پژوهشی، دسترسی آزاد.
- نقاط قوت: تمرکز بر کیفیت پژوهش و شفافیت.
- رتبهبندی آی‌اس‌سی (ISC)
- معیارها: پژوهش، آموزش، فناوری، وجهه بین‌المللی.
- نقاط قوت: ویژه کشورهای اسلامی و تمرکز بر پژوهش.
- رتبهبندی وبومتریکس (Webometrics)
- معیارها: حضور وب، تأثیر اینترنتی، دسترسی آزاد.
- نقاط قوت: ارزیابی دیجیتالی و تعامل آنلاین دانشگاهها.
نتیجه‌گیری
کتاب حاضر با ارائه جزئیات روش‌شناسی، شاخصها و منابع داده‌ای هر نظام رتبهبندی، ابزاری ارزشمند برای درک جایگاه دانشگاهها در سطح ملی و بین‌المللی است. همچنین، نقاط قوت و ضعف هر نظام را برمی‌شمارد تا خوانندگان بتوانند با دیدی نقادانه به رتبهبندیها بنگرند و از آنها برای بهبود عملکرد دانشگاهها استفاده می شود.
